Jest rzecza zrozumiala, ze w pierwszym okresie po przejeciu chrzescijanstwa prace misyjna i duszpasterska na gruncie luzyckim pelnili poczatkowo zakonnicy, obok nielicznego duchowienstwa, które mniej wiecej od polowy XI w. coraz bardziej wzrastalo. Stad mozna przypuscic, ze pierwszymi duszpasterzami malego drewnianego kosciólka w Bogatyni byli zakonnicy-misjonarze, a w pózniejszym okresie kler diecezjalny.

W r. 1359 pojawia sie po raz pierwszy wzmianka o proboszczu z Bogatyni. Informacja ta ma zwiazek z wypedzeniem z kraju przez zytawskiego sedziego Piotra, Erazma i Konrada Isenbergów, Wenzla i Heina Kindermanów, poniewaz brali oni udzial w morderstwie proboszcza z Bogatyni - Piotra.

Z zachowanych zródel dowiadujemy sie, ze kolejnymi proboszczami byli:

2. Berthold. zródla wspominaja, ze w r. 1366 proboszczowie Mikolaj i Berthold brali udzial w zalagodzeniu sporu pomiedzy proboszczem z Oderwitz a altarzysta Janem z Wischegrad. Przedmiotem zatargu byly pozostawione w spadku przez proboszcza Piotra w Ruppersdorf pola i agendy mszalne.

3. Jan. Informacja o nim pojawia sie w r. 1390, kiedy to z ówczesnym proboszczem Janem z Jauernick zamienia sie miejscami.

4. Jan.

5. Henryk do 1406 r. Byl dziekanem dekanatu zytawa.

6. Caspar von Muschwitz 1406-1427. Pochodzil z rycerskiego rodu, którego siedziba znajdowala sie na pólnoc od Lóbau w Mauschwitz. W r. 1395 zostaje mianowany na proboszcza w Oderwitz. 23 wrzesnia 1406 r. zamienil sie parafia z ówczesnym bogatynskim Henrykiem. W r. 1422 pomiedzy nim a patronami kosciola Fryderykiem i Henrykiem von Kyaw wybucha dlugotrwaly proces z powodu dlugów finansowych. W r. 1427 umiera.

7. Andrzej Smoczel 1427-1438. Poczatkowo studiowal teologie w Pradze, jednak w wyniku sporów pomiedzy niemieckimi a czeskimi studentami przeniósl sie w r. 1409 na Uniwersytet w Lipsku. W marcu 1417 r. zostal wyswiecony na kaplana. Swoja prymicyjna Msze sw. odprawil w rodzinnym miescie Görlitz. Tam tez zostal obdarowany przez rajców miejskich mianem"czcigodny". Bardzo czesto zmienial miejsca pracy duszpasterskiej. W r. 1418 byl proboszczem w Grossschönau, potem w Oderwitz i altarzysta w Greiffenbergu. W r. 1442 nastapila zamiana z proboszczem w Grottau. W r. 1426 wraca do Oderwitz. Rok pózniej po prezentacji przez braci Fryderyka i Henryka von Kyaw otrzymal urzad proboszcza w Bogatyni. Arcybiskupia kapitula zatwierdzila go na tym stanowisku 17 lipca 1427 r. Po jedenastu latach pracy duszpasterskiej w r. 1438 zamienil sie parafa z proboszczem w Bernstadt. W 1. 1439-1445 pracowal w Görlitz, 1445-1450 w Löbau, 1450-1456 w Jauernick i ponownie w Görlitz od 1456. Byl tam równiez dziekanem. W r. 1432 zostal wyslany przez Rade Miejska w Görlitz jako emisariusz na królewski dwór do Sieny. W nagrode otrzymal 8 wegierskich guldenów.

8. Mag. Tomasz Langhans 1438. Do Bogatyni przybywa na zasadzie zamiany miejsc. Do r. 1438 byl proboszczem w Bernstadt.

9. Valentin Degen 1511-1522. Ten zamienil sie w r. 1522 swoim urzedem z Pankratusem Felderem z Friedersdorfu k. Zytawy. W polowie maja 1523 r. umarl.

10. Pankratius Felder 1522-1524. W latach 1513-1522 byl proboszczem w Friedersdorfie i równoczesnie altarzysta przy oltarzu sw. Ap. Piotra i Pawla w kosciele sw. Krzyza w Zytawie. Umarl w r.1524.

11. Jan Apt 1524-1538.

12. Marcin Hammer 1538-1565. W liscie opatki Elzbiety von Talkenberg do Rady Miejskiej w Görlitz z r. 1532 zostaje wymieniony jako proboszcz parafii w Leuba. Glówna trescia tego pisma byla skarga na junkra Baltazara von Gersdorf, który gnebil proboszcza: bezprawnie zagarnal mu beneficjum, a jego samego znieslawil przed ludem po kazaniu w Niedziele Palmowa. Rada Miejska zganila go za ten czyn. W r. 1538 klasztor Marienthal zaproponowal Hammersowi urzad proboszcza w Bogatyni. Ze wzgledu na to, ze w parafii zwiekszyla sie liczba protestantów i on sam przyjal nauke Marcina Lutra, w r. 1565 zrezygnowal z pelnienia funkcji kaplanskiej i proboszczowskiej. Ostatnim dzieckiem, które zostalo przez niego w r. 1565 ochrzczone w rycie katolickim, byl Krzysztof Zimmerman. Przezywszy 95 lat umarl w r.l 660 w Zatoniu.

Z krótkich danych przekazanych nam przez zródla zauwazamy niechlubny zwyczaj czestej zmiany miejsc duszpasterzowania wsród duchownych. Do wprowadzenia uchwal soboru trydenckiego (1564 r.) bylo powszechnym zwyczajem, ze duchowny z jakiegokolwiek powodu (np. klótni z wiernymi, ze swoim patronem) mógl zamienic sie miejscami z bedacym w podobnej sytuacji proboszczem. Gdy znalazl niezadowolonego duchownego, rozpoczynano starania o uzyskanie zgody obu patronów i duchownej wladzy. Po zalatwieniu powyzszych formalnosci nastepowala wymiana. Czesto zdarzalo sie, ze miejsce nie spelnialo oczekiwan przeniesionego. Wtedy kaplan rozpoczynal szukanie nowego miejsca. Niejednokrotnie skutek byl taki, ze dopiero co zainstalowany duchowny pozostawal zaledwie kilka tygodni na swoim urzedzie. Zdarzalo sie, ze niektórzy proboszczowie w ciagu roku zmieniali kilka parafii. W takiej sytuacji znalazl sie w latach 1427-1438 proboszcz bogatynski Andrzej Smoczel, który az 10 razy zmienil parafie.

Inna bolaczka owych czasów byla kumulacja beneficjów. Niejednokrotnie wiejski proboszcz, aby podwyzszyc swoje dochody, przyjmowal jeszcze altarie w kosciele sasiedniego miasta. Wtedy mial obowiazek w okreslone dni pojechac do miasta, by tam przy swoim oltarzu odprawic przypisana Msze sw. Niejednokrotnie zdarzaly sie wypadki, ze duchowni zatrzymywali sie w miescie na dluzej, skad zarzadzali parafia. Takim altarzysta byl bogatynski proboszcz Pankratius Felder (1522-1524), który swoja altane posiadal w kosciele sw. Krzyza w Zytawie przy oltarzu sw. Ap. Piotra i Pawla.

Bardzo wielka trudnosc nastrecza ustalenie spolecznego pochodzenia proboszcza w Bogatyni. W jednym wypadku zródla podkreslaja szlacheckie pochodzenie (Caspar von Muschwitz), natomiast o pozostalych milcza. Mozemy jednak z cala pewnoscia przypuszczac, ze w ówczesnie panujacym systemie prywatnej wlasnosci kosciolów urzad plebana czy kapelana byl zalezny od wlascicieli majatku. Duchowni pochodzacy ze szlachty nie zabiegali o ten urzad. Dlatego wyzej wymienieni duszpasterze bogatynscy pochodzili z nizszych warstw spolecznych.

Sredniowieczne duchowienstwo w rózny sposób zdobywalo wyksztalcenie. Przed wprowadzeniem na teren archidiecezji praskiej uchwal soboru trydenckiego wyksztalcenie przyszlego duchownego zaczynalo sie zwykle od najwczesniejszych lat. Juz jako kilkuletni chlopiec byl on systematycznie wdrazany przez miejscowego nauczyciela, kantora czy tez organiste oraz miejscowy kler parafialny do róznych obowiazków zwiazanych z Kosciolem. Pod ich bezposrednim kierownictwem uzyskiwal podstawowe wiadomosci z zakresu czytania, spiewów koscielnych, ministrantury, w oparciu o które mógl pózniej poglebiac swe wiadomosci w szkolach katedralnych i kolegiackich. Jedynie nieliczni mieli mozliwosc studiowania na Uniwersytecie w Pradze lub Lipsku.

Przy omawianiu problematyki zwiazanej z duchowienstwem warto ukazac decydujacy wplyw patrona kosciola na obsade proboszcza oraz wyznaczenie uposazenia. Przypuszczac nalezy, ze przed XIII w., kiedy w teorii i praktyce panowala zasada prywatnej wlasnosci kosciolów, zaleznosc duchownego od fundatora kosciola byla znacznie wieksza anizeli pózniej, kiedy prawo patronatu zastapilo prawo wlasnosci, ograniczajac przynajmniej w teorii uprawnienia fundatorów i ich nastepców do prezentowania biskupowi kandydatów na beneficja koscielne. Ze wzgledu na skaposc zródel nie jestesmy w stanie ukazac, jak do reformacji ta sprawa regulowana byla w Bogatyni. Mozna jednak przypuszczac, ze tak jak i w innych czesciach archidiecezji, tak i tu, mimo upowszechniania sie od XIII w. terminologii patronackiej, czynnikiem decydujacym o obsadzie stanowisk plebanskich pozostawal nadal patron kosciola. Jego silny wplyw na obsade stanowisk proboszczowskich sprawil, ze czesto o ich objeciu decydowaly nie moralne i intelektualne walory kandydata, ale czynniki zupelnie innej natury; pochodzenie czy powiazanie kandydata z rodzina patrona itp.

Dla umozliwienia nalezytego funkcjonowania parafii kazdy pleban musial posiadac odpowiednie uposazenie. Do podstawowych nalezaly: ziemia, poddani, prawa uzytkowe i biezace dochody, np. daniny wiernych skladane za konkretne poslugi religijne. Zwyczajowo skladano ofiary za pogrzeby i udzielanie sakramentów sw. Wchodzily one w zakres tzw. jurum stolae. Pewne dochody mógl czerpac bogatynski proboszcz z ofiar wiernych skladanych w czasie Mszy sw.

Na zakonczenie warto wspomniec, ze w parafii obok plebana przebywal niekiedy drugi kaplan, bedacy na utrzymaniu proboszcza. W X1X w. mozna bylo spotkac proboszcza i wikariusza w Zatoniu, Oderwitz czy Herwigsdorf. W roku 1421 bogatynski proboszcz Caspar von Muschwitz mial równiez wikarego Pawla, który odprawial Msze sw., glosil kazania, sluchal spowiedzi i przewodniczyl róznorakim nabozenstwom.